آب و آیینه

چشمه های خروشان تو را می شناسند         موج های پریشان تو را می شناسند

پرسش تشنگی را تو آبی، جوابی                   ریگ های بیابان تو را می شناسند

نام تو رخصت رویش است و طراوت                  زین سبب برگ و باران تو را می شناسند

هم تو گل های این باغ را می شناسی            هم تمام شهیدان تو را می شناسند

این ای خوب، فصل غریبی سرآمد                   چون تمام غریبان تو را می شناسند

کاش من هم عبور تو را دیده بودم                 کوچه های خراسان تو را می شناسند

میلاد گل و بهار جان آمد                          برخیز که عید مِی کشان آمد

خاموش مباش زیر این خرقه                       بر جان جهان، دوباره جان آمد

گلزار زعیش، لاله باران شد                        سلطان زمین و آسمان آمد

آماده ی امر و نهی و فرمان باش                  هشدار، که منجی جهان آمد

دانش های زبانی و ادبی**********

نکته ی اول:

به جمله ی زیر توجه کنید:

-        چشمه های خروشان تو را می شناسند.

-        او با صفاتر از باغ گل است.

-        شجاع ترین مردم کسی است که بر هوا و هوسش غلبه کند.(حضرت علی (ع))

واژه ی « خروشان » کلمه ی « چشمه ها» ، « باصفاتر » ضمیر « واو » و « شجاع ترین » واژه ی بعد از خود یعنی « مردم » را توصیف می کنند به این نوع واژه ها که توضیحی درباره ی کلمه ای دیگر می دهند و یکی از ویژگی های آن را بیان می کنند « صفت » می گویند.

واژه ی « خروشان » بدون هیچ نشانه ای به کار رفته است اما واژه های « باصفاتر » و « شجاع ترین »، به ترتیب، دارای نشانه های « تر » و « ترین » هستند. این نشانه ها برای مقایسه، به صفت ها افزوده می شوند. به صفت هایی که « تر » دارند، « صفت برتر یا تفضیلی » و به صفت هایی که « ترین » دارند، « صفت برترین یا عالی » می گویند.

صفت های برتر و برترین هنگامی به کار می روند که بین دو یا چند اسم یا ضمیر، مقایسه ای صورت گیرد.

نکته ی دوم:

با دقت در شعر درس، قافیه و ردیف را مشخص نمایید.

همان طور که می بینید واژه های « خروشان »، « پریشان »، « بیابان »، « باران » و... کلمات قافیه و « تو را می شناسند »، ردیف به شمار می آیند که می توان چگونگی قرار گرفتن آن ها را در نمودار زیر مشاهده کرد.

....................................................            ......................................................

....................................................            .......................................................

....................................................           .......................................................        

...................................................             ......................................................

به این نوع سروده « غزل » می گویند. غزل بیش تر به بیان احساس و عاطفه، فراق و جدایی و عشق و عرفان و... می پردازد.

در سال دوم با قالب « قصیده » آشنا شدید. اگر ساختار آن را با « غزل » مقایسه کنید، می بینید که طرز قرار گرفتن کلمات قافیه و ردیف مانند هم است.

اما در دو موضوع زیر با هم تفاوت دارند:

1-    معمولاً تعداد ابیات در غزل کمتر از قصیده است.

2-    قصیده بیش تر به مدح و ستایش و توصیف طبیعت می پردازد.

خودارزیابی و نوشتن در ادامه مطالب.لطفا کلیک کنید.